Quần thể kiến trúc này được xây dựng từ năm 1563 bởi Juan Bautista de Toledo và hoàn thành năm 1584 bởi Juan de Herrera (học trò của Toledo) mang phong cách kiến trúc truyền thống Tây Ban Nha thời kỳ Phục Hưng.

Sau khi hoàn thành, nơi đây là lăng mộ hoàng gia, nơi chôn cất của hầu hết các vị vua Tây Ban Nha như: Charles V, Philip II, Philip III, Philip IV, Charles II, Louis I, Charles III, Charles IV, Ferdinand VII, Isabella II, Alfonso XII, và Alfonso XIII.

El Escorial nằm ở chân núi Abantos trong Sierra de Guadarrama, là một nơi ảm đạm, vì vậy tu viện mang vẻ bên ngoài khắc khổ, trông giống như là một pháo đài hơn là một tu viện, cung điện. Công trình được xây dựng bằng đá granit xám được khai thác ở gần tu viện.Quy mô của công trình được xây dựng gần giống với một sân bóng lây cơ sở từ đền thờ Salomon, thiết kế phổ biến thời Byzantine và Ả Rập. Tòa nhà cao 55 m, dài 224 m và rộng 153 m với 4 tháp canh hình vuông ở các góc, cung điện hoàng gia ở phía Đông. Bên trong tu viện là nhà thờ, trường học Hoàng gia Cambridge, bệnh viện, thư viện nằm ở hai bên các khoảng sân rộng, hành lang dẫn vào nhà thờ Nhà thờ San Lorenzo el Real, thánh đường chính El Escorial có một mái vòm tròn nổi bật, hai bên là tượng David và Solomon.

El Escorial là một bảo tàng nghệ thuật khổng lồ với những kiệt tác của Titian, Tintoretto, El Greco, Velázquez, Roger van der Weyden, Paolo Veronese, Alonso Cano, José de Ribera, Claudio Coello. Thư viện ở El Escorial có sàn bằng đá cẩm thạch, những kệ bằng gỗ chứa hơn 40.000 bản thảo vô giá, trần và tường của thư viện là các bức bích họa mô tả nghệ thuật của Pellegrino Tibaldi